آیا خاقانی زن ستیز است؟!

چکیده زن و جایگاه حقوقی و انسانی وی از بحث های داغ مکاتب فکری معاصر به خصوص اومانیسم و فمینیسم است و موضوعی است که محققان و نویسندگان و شاعران زیادی- درگذشته و حال- ضمن آثار خویش به آن پرداخته اند. خاقانی نیز یکی از شاعرانی است که حضور زن در دیوان او بازتاب قابل توجهی دارد و اشعارش در این خصوص، زمینه ساز نقدهای تندی علیه او شده تا جایی که برخی از پژوهشگران وی را زن ستیزترین شاعر ادبیات فارسی دانسته اند. موضوع جستار حاضر بررسی همین نکته است که آیا خاقانی به راستی زن ستیزترین شاعر ادبیات فارسی است؟ نویسندگان مقالة حاضر با در نظر داشت واقعیت هایی از قبیل: 1- مباحث روان شناختی؛ 2- اقتضای حال و مقام (جغرافیای کلام)؛ 3- شرایط خانوادگی و اجتماعی شاعر؛ 4- شیوة بیان طنزآمیز خاقانی یا لحن سخن وی، بر آن اند که دلیل قضاوت های تند برخی بزرگان در متهم کردن وی به افراط در زن ستیزی، این است که در فهم برخی اشعار وی دچار سوءبرداشت گردیده اند. البته قابل انکار نیست که شواهدی دال بر خوارداشت زن در آثار خاقانی دیده می شود اما واقعیت این است که وی از این حیث تفاوتی با دیگر بزرگان ادبیات ما ندارد، زیرا نگاه منفی به زن در آثار ادبی، متأسفانه ویژگی غیر قابل انکاری است که ریشه در اندیشه ها و تعالیم آیین ها و ملل مختلف، چون مانوی، بودایی، یونانی... و سوءبرداشت از متون دینی و رسوخ اسرائیلیات در آن و باورهای عامیانه دارد.